Akslar, tekerlek sisteminin önemli bir parçasıdır ancak birçok araç sahibinin ihmal ettiği bir bileşendir. Doğru araç bakımını sağlamak için, aksın ne yaptığı ve neden önemli olduğu hakkında temel bilgiye sahip olmak gerekir. Ayrıca aksınızın arızalı olup olmadığını nasıl anlayacağınızı ve tamir ettirmek için ne yapmanız gerektiğini de bilmelisiniz.
Aksın Görevi Nedir?
Tüm tekerlekli araçların aksları vardır. Akslar direksiyon, sürüş ve frenleme için kullanılır, yani temelde araç kullanımının her yönü için önemlidirler. Esasen akslari, gücü ve torku motordan tekerleklere aktarır. Bu anahtar işlevi yerine getirirken aks; aracın, yükün ve yolcuların tüm ağırlığını taşıyabilmelidir. Aks aynı zamanda sürüş ve frenleme kuvvetlerine de dayanmalıdır.
Daha fazla mesaj
Otomobillerde Aks Tipleri Nelerdir?
İki temel otomobil aksı tipi vardır. İlki, tahrik miline bağlı olan tahrik aksı (driveshaft) olarak adlandırılır. Driveshaft temelde aracın şanzıman içine kadar uzanır ve motor ile birbirlerine bağlıdır. Bu aks tipine sahip otomobillerde, motorun kendisi aksın dönmesine yardımcı olur.
Diğer bir aks türü, motora hiç bağlı olmayan ölü akstır. Bu durumda aks yalnızca araç hareket halindeyken döner. Aracın ağırlığını desteklemeye yardımcı olmak için otomobilde ölü akslar bulunur.
Aks Parçaları Nelerdir?
Otomobillerde aks ile birlikte çalışan birçok bileşik parça vardır. Aks muhafazası, şaft, diferansiyel, sabit hız mafsalı, ön tahrik aksı, arka tahrik aksı, tahrikli aks pabuçları bunlardan birkaçıdır. Şimdi kısaca bu parçaların ne işe yaradığını açıklayalım, ardından aksta oluşabilecek arızalara ve bu arızaların nasıl anlaşılacağına değinelim.
Aks Muhafazası
Aks yuvası olarak da adlandırılan aks muhafazası, tek parça veya bölünmüş yapıda üretilmektedir. Aks muhafazasının hem ön hem de arka açıklıkları, merkez muhafazada birleştirilmiştir. Diferansiyel taşıyıcı ön açıklığı kapatırken, küresel bir kapak plakası arka açıklığı kapatır. Aracın ağırlığını taşımaktan sorumludur ve tipik olarak ağır bir bileşendir. Muhafazaya bağlı olan parçalar: montaj flanşları, fren plakaları ve yay montaj plakalarıdır.
Mahfaza içerisinde ısıdan kaynaklanan basıncı önlemek için mahfazanın üstüne havalandırma delikleri ve valfler yerleştirilmiştir. Isı, aracın normal çalışmasından kaynaklanır ve bu havalandırma delikleri veya valfler ısıyı serbest bırakır. Basınç muhafazadan serbest bırakılmazsa, yağlama maddesi yağ keçelerinden geçemez ve aracın fren balatalarına zarar verebilir.
Şaft
“Şaft” terimi; “tahrik mili”, “CV şaftı” ve “aks” gibi çeşitli şekillerde ifade edilebilir. Tasarlandığı tertibat boyunca hareketi veya torku transfer etmekten sorumlu, aks muhafazası içinde dönen bir çubuktur. Çoğu araçta şaftın bir ucu şanzımandan tahrik miline, diğer ucu diferansiyele bağlıdır. Şanzıman, gücü tahrik mili aracılığıyla bir diferansiyele aktarır. Aks tertibatının tamamı, tipik olarak diferansiyelin her iki yanında yer alan iki yarım şaft içerir. Tekerlek yatağına bağlanır ve tekerleğin dönmesine izin verir.
Diferansiyel
Diferansiyel, tekerleğe bağlı araba aksındaki her yarım mil arasında bulunan bir dişlidir. Herhangi bir yolda giden aracın tekerlekleri, yolculuğun tamamı boyunca farklı hızlarda hareket etmelidir. Tekerlekler bu şekilde çalıştığından her bir tekerleğin birbirinden farklı bir hızda dönebilme özelliğine sahip olması gerekmektedir. Diferansiyeller, her bir tekerleğin farklı bir hızda dönmesini mümkün kılar. Düz bir çizgide hareket eden araçlarda aksların dönüş hızı, araç bir dönüş yapana kadar sabit kalır. Araç döndükçe diferansiyel, aksın farklı hız ihtiyacını telafi eder; böylece aracın düzgün çalışmasına ve dönmesine izin verir.
Sabit Hız Mafsalları
Tahrik aksını bağlayan mafsallara sabit hız mafsalları nedir. Sabit bir konumu olan bilya ve yuvayı içerir. Tripod tipi bağlantı elemanıdır. Arkadan çekişli araçlarda, tahrik milinde bir kayma mafsalı gibi davranır. Transaks ve tekerlek göbeği arasındaki mesafenin değişmesine izin verir. Bir aracın ön tekerlekleri yoldaki bir tümseğe geldiği anda, tümseğin üzerinden yukarı ve aşağı hareket ettikçe tahrik aksının uzunluğu değişmelidir. Bu tür hareketler, bu zamanla aşınmaya ve yıpranmaya neden olabilir.
Aks Arızası Nasıl Anlaşılır?
Aks arızaları, çoğunlukla tehlikelidir ve bir an önce arızanın giderilmesi gerekir. Aksi durumda hem can güvenliğini tehlikeye sokar, hem de arızanın başka türlü arızalar doğurmasına neden olur. Genellikle aks arızaları, rulman bozulmasından kaynaklanır. Sürücünün kontrolü dışında dışarıdan gelen darbeler sonucunda rulman zarar görmüşse, tekerlekten gelen garip sesler duyulabilir. Tipik olarak bu sesler, uğultu şeklindedir. Bunun yanında araç, maksimum yük kapasitesini aşarsa veya yol durumundan kaynaklı akslara fazla yük binerse de aks arızası ile karşılaşılabilir.
Sürüş sırasında tekerleklerin dönüş yönünde yoldaki bazı bozukluklar (odun, taş parçası, çukur, vb.), aks hizasına denk gelirse, aks büyük bir darbe alabilir ve en kötü ihtimalle kırılabilir. Aks kafası da en sık bozulan parçalardan birisidir. Bu elemanın bozulmasından ziyade, doğurabileceği tehlike önemlidir. Çünkü sürücünün direksiyon hakimiyetini kaybetmesine neden olabilir. Aks arızaları direksiyon titremesinden anlaşılabilir. Titreyen direksiyonda, hareket kabiliyetinde azalma meydana gelir.
Aks arızasının onarılmasında arıza olan yerin tespiti önemlidir. İşinin erbabı bir usta, tecrübesiyle bu arızanın bilyeden mi kaynaklandığı yoksa diğer parçaların aks sisteminin çalışmasına olumsuz etki yapıp yapmadığını profesyonel ve teknolojik yöntemlerle tespit eder.
Diğer araba arızası yazılarımız için sitemizdeki Arıza Rehberi kategorisinden takip edebilirsiniz…
